Tiểu phẩm này của Dave Barry được đăng trên tờ Miami Herald vào ngày 25/08/1996.

Chủ đề khoa học mà tôi đưa ra cho các bạn hôm nay là: Trí Thông Minh Của Côn Trùng. Tôi không biết các bạn như thế nào, nhưng riêng tôi thì luôn cảm thấy hài lòng với ý kiến cho rằng các loài côn trùng đều ngu ngốc. Ví dụ như, khi tôi đang ở ngoài trời, rồi một con ong đậu xuống đầu tôi, sau đó bắt đầu bò bò trên đầu tôi — làm tôi sợ cứng cả lại với ý nghĩ rằng nếu tôi động đậy, con ong sẽ nổi đoá lên và chích cho tôi một phát vào mắt. Với những tình huống như thế, tôi luôn tự động viên mình bằng ý nghĩ: “Con ong này không muốn làm hại mình đâu mà! Bộ não nhỏ tí của nó đang rối lên! Nó nghĩ rằng mình là một bông hoa!”.

Nhưng vừa rồi, tôi có nhận được một cảnh báo của độc giả Greg Stevens, qua một mẩu tin từ hãng tin Reuters (xin phát âm là “Associated Press”) nói về một thí nghiệm, được thực hiện bởi các nhà khoa học chuyên nghiên cứu về ong ở trường Đại học Mở Berlin, trong đó nêu lên rằng, loài ong thật ra không ngu ngốc tẹo nào cả.

Bài báo phát biểu rằng, hai nhà khoa học, tên là Lars và Karl, đã dựng lên nhiều điểm dừng giữa tổ ong và chỗ lấy mật. Sau khi những con ong đã xác định được điểm lấy phấn hoa, Lars và Karl liền bắt đầu thay đổi vị trí của các điểm dừng cũng như chỗ lấy phấn hoa. Và kết quả thật bất ngờ: Cả Lars và Karl đều đã chết do bị ong đốt vào mắt.

Không, thật ra họ đã khám phá ra rằng: những con ong đã xác định điểm lấy phấn bằng cách đếm những điểm dừng. Đúng vậy! Loài ong biết đếm! Điều đó có nghĩa là loài ong, xét về khía cạnh toán học, đã giỏi hơn hầu hết số học sinh Trung học của nước Mĩ. Và điều đó cũng có nghĩa rằng, trái ngược với niềm tin lúc trước của tôi, khi một con ong đang lang thang trên đầu tôi, nó biết chính xác rằng nó đang ở đâu. Thậm chí nó còn nghĩ rằng:

“Ha ha! Lão già đang nghĩ mình đi tìm hoa, khi thật ra ta đang ở đây để lấy thông tin cho bài viết của ta, về việc lão già đã sợ cứng cả người như thế nào trong lúc ta đang ị lên đầu của lão! Ta không thể đợi tới lúc quay về tổ và nói cho mọi người biết toạ độ điểm dừng của cái lão ngốc này được!”

Khám phá của người Đức làm cho các bạn không khỏi băn khoăn xem loài ong còn có những bí ẩn gì khác nữa không. Ví dụ như: tôi đã luôn luôn tự hỏi rằng thật ra chúng làm thế nào để có thể có mật. Tôi không tin rằng chúng tự làm ra mật. Chúng sẽ biết lấy thứ gì làm công cụ chứ.

Tôi thì chưa bao giờ làm mật. Nhưng tôi đã từng làm kẹo, mà xét về mặt hoá học thì kẹo với mật đều ở chung một họ (cụ thể hơn, đó là “Họ Những Thứ Có Thể Có Trong Một Que Kem”) và tôi biết được rằng, để làm kẹo chúng ta cần ít nhất là một cái lò, cộng với một cái đồng hồ đo nhiệt dành cho kẹo. Cho nên tôi đoán rằng, nếu bạn có chẳng may li-vơ-phun tại những bụi cây ở gần tổ ong, có thể bạn sẽ tìm thấy một đống những cái chai nhựa rỗng, có hình dạng giống những chú gấu con.

Nhưng mà đây mới thực là cái làm tôi lo sợ: Nếu loài ong biết đếm, chúng ta có thể kết luận một cách logic rằng chúng sẽ biết đọc. Vì thế, tôi muốn có một lời thông báo chân thành dành cho những chú ong nào tình cờ đi qua bài báo này: Tôi không phải là người đã phá chiếc tổ ong gần nhà Evan Thompson, tại Armonk, N.Y. vào năm 1961. Khi đó tôi có mặt, nhưng chính Evan mới là người châm lửa cho quả bom anh đào. Xin đừng làm tôi đau. Tôi rất lấy làm vui khi bạn ị lên đầu tôi. Ha ha! Tôi tin rằng Evan hiện giờ vẫn đang sống tại khu vực trung tâm New York. Cám ơn.

Còn đây lại là một nỗi lo khác: Loài ong không phải là loài côn trùng thông minh duy nhất. Ở đây, tôi có một mẩu tin từ một ấn bản của tạp chí Khoa học Phổ thông phát hành năm 1995, được gửi đến cho tôi bởi Frank Schropfer, trong đó nói rằng loài gián có thể thể hiện những hành vi có trí tuệ ngay cả khi đầu của chúng không còn. Tôi không biết các bạn thể nào, chứ tôi thì còn chẳng biết là loài gián có đầu nữa. Tôi đã nghĩ rằng, giống như các thành viên khác của cái hội mà các nhà sinh vật học gọi là “Hội Của Những Con Vật Mà Ta Có Thể Thoải Mái Thả Nguyên Một Cuốn Tự Điển Lên”, loài gián chẳng qua chỉ là những cơ thể xấu xí màu nâu được gắn thêm chân và xúc giác. Thế nhưng mà chúng lại có đầu, và như tạp chí Khoa học Phổ thông viết, chúng “có thể sống thêm vài ngày” mà không có những cái đầu ấy.

Nhưng đây mới là điều kì diệu: Các nhà nghiên cứu tìm ra rằng loài gián, khi bị mất đầu, chúng sẽ ngay lập tức xếp hàng và thể hiện những điệu nhảy theo kiểu đồng quê.

Không, thực ra tờ Khoa học Phổ thông nói rằng những con gián không đầu, khi đã được điều trị bằng shock điện, có thể học cách chạy qua một mê cung. Không cần đầu, chúng có thể giải một mê cung trong khoảng thời gian 30 phút. Tôi e rằng loài người nếu không có đầu thì khó có thể phá được thành tích ấy, mặc dù chúng ta hoàn toàn có thể thực hiện thí nghiệm này bằng cách sử dụng những người tình nguyện là các nhà khoa học đến từ Viện Thuốc lá.

Tôi cũng nghĩ rằng, chúng ta phải tìm ra, một cách chính xác, rằng những nhà nghiên cứu đã làm gì với những chiếc đầu gián. Rõ ràng là các bạn muốn một sự bảo vệ tối đa cho những sinh linh bé bỏng ấy. Các bạn sẽ không muốn chúng rơi vào những bàn tay tội lỗi

NGƯỜI ĐƯA TIN: Bản tin tối của chúng tôi hôm nay sẽ nói về vụ việc lũ khủng bố vừa đe doạ rằng, nếu Chính phủ Mĩ không dâng cho chúng bang Cincinnati, chúng sẽ phát tán đầu gián thông qua lỗ hổng quốc gia của nguồn cung cấp bỏng ngô mà ta hay ăn khi xem phim. Ngay bây giờ, chúng tôi sẽ chuyển cầu truyền hình tới phát ngôn viên của Nhà Trắng, người sẽ đưa ra lời tuyên bố đáp lại.

PHÁT NGÔN VIÊN: Tôi sắp oẹ ra mất.

Tóm lại là, chúng ta thấy được vấn đề về trí thông minh của côn trùng đã không còn đơn giản như ta vẫn nghĩ nữa. Vì thế lần sau nếu có con muỗi nào đậu trên tay chúng ta, và chúng ta đang chuẩn bị đập nó, chúng ta nên tạm dừng lại và tự nhắc mình rằng con muỗi kia cũng có ý thức giống như chúng ta, và với quá trình huấn luyện và khích lệ đúng cách, nó có thể không chỉ biết đếm hay giải mê cung, mà cũng có thể còn biết cười, biết hát, biết tư duy trừu tượng và thậm chí cả biết làm thơ.

Rồi sau đó chúng ta nên đập nó. Bởi vì chúng ta ghét thơ thẩn.